ویژگیهای دوران نوجوانی

نویسنده:محمد امین جلیلوند

تعریف نوجوانی :

نوجوانی اغلب به عنوان دوره ای بین بچگی و بزرگسالی تعریف می شود. گرچه، بعضی از مؤلفین، نوجوانی را مساوی بلوغ جنسی و دوره ی تغییرات فیزیکی که اوج آن در تکامل و رسیدگی در تولید مثل است، می دانند، ولی اغلب، نوجوانی با مفاهیم روانی و اجتماعی تعریف می شود؛ مثلاً شروع آن، با بلوغ جنسی و خاتمه ی مبهم و نامشخص آن، با بزرگسالی است.این واژه، برچسب مناسبی جهت دوره ای از زندگی فرد (تقریباً بین سنین 12-20سالگی)می باشد و چنین استعمالی، هیچ گونه قید و تعریفی درباره ی خصوصیات رشد نوجوانها یا علل اختصاصی نوجوانی ندارد.

هر دوره ای از زندگی را می توان بر مبنای پاره ای از مسایل رشدی، نظیر: مسائل بیولوژیکی ـ روانی و اجتماعی دسته بندی کرد.ازجمله ی آنها که به طور مشخص، ولی نه الزاماً، درطی دهه ی دوم زندگی، اتفاق می افتد ارتباطات با جنس مخالف، آگاهیهای شغلی، رشد ارزشها و خودمحوریهای مسئولانه و بازشدن گره هایی عاطفی با والدین است.(1)

ویژگیهای نوجوانی

به عنوان یک واقعیت،دوره ی نوجوانی را باید یک مرحله ی بسیار مهم از زندگی تلقی کرد.دوره ای که با ویژگیهایش از سایر دوران زندگی متمایز می شود.این خصوصیات عبارتند از:

1-نوجوانی، یک دوره ی مهم به شمار می رود.

گرچه همه ی دوران عمر مهم است ولی برخی از آنها مهمتر از سایرین می باشد.زیرا این دوره دارای تأثیرات ناگهانی بر رفتار و دیدگاه فرد می باشد.با درنظر گرفتن این که سایر دوره های زندگی، به دلیل تأثیرات درازمدت آن، پرمعنی وقابل توجه هستند، لیکن دوره ی نوجوانی، یکی از دوره هایی است که از هر دو جنبه ی تأثیرات ناگهانی و درازمدت برخوردار و قابل توجه است.برخی از ادوار زندگی به دلیل تأثیرات فیزیکی و بدنی با اهمیت و برخی دیگر از لحاظ تأثیرات روانی قابل اعتنا هستند، لیکن نوجوانی از هر دو جهت مهم می باشد.در بحث و بررسی تأثیرات بدنی نوجوانی «تانر»(2)گفته است:برای اکثریت اشخاص جوان، سالهای 12تا16 پرحادثه ترین سالهای زندگی آنها می باشد، تا آنجا که رشد و تحول آنها با نگرانی آمیخته است.مسلماً در طول زندگی جنینی و اولین یا دومین سال پس از تولد، رشد باز هم سریعتر واقع می شود یک محیط هم حسی (سمپاتیک)جدی تر به وجود می آید.اما نوجوان خودش جذاب و دلربا نیست یا آن گونه نیست که بیننده ای را که شاهد تحولات و یا عدم تحولات نوجوان می باشد، متوحش کند. توأم بودن این تحولات فیزیکی مهم و سریع بخصوص در طول اولین مرحله ی نوجوانی با تحولات پرشتاب ذهنی از خصایص این دوره می باشد.این تحولات نیاز به سازگاری روانی را افزایش می دهد و برای ایجاد دیدگاهها، ارزشها و علایق نوین، ضروری به نظر می رسد.

2-نوجوانی، یک دوره ی انتقال (برزخی)است.

انتقال به معنی یک وقفه یاتغییر از آنچه که قبلاً انجام شده نمی باشد، بلکه بیشتر عبور از مرحله ای از رشد به مرحله ی دیگر می باشد.این به آن معنا است که آنچه قبلاً واقع شده، نشانه ی خود را روی آنچه که در زمان حال و آینده اتفاق می افتد.باقی می گذارد.کودکان در زمانی که از خردسالی به بزرگسالی می رسند، باید جنبه های کودکانه را کنار بگذارند و آنها باید همچنین الگوهای جدید رفتاری و نگرشی را بیاموزند تا جانشین آن چیزهایی شود که ترک کرده اند.
به هرحال، این مهم است که درک کنیم آنچه قبلاً واقع شده است، نشانه های خود را باقی گذاشته است و برالگوهای نوینی از رفتارها و نگرشهای فرد اثر می گذارد.همچنان که «استریس»شرح داده است:ساختمان بدنی نوجوان، پایه هایی در کودکی دارد وبسیاری از خصوصیاتی که معمولاً به عنوان معرف ظهور نوجوانی در نظر گرفته می شدند، قبلاً در طول اواخر کودکی حضور داشته اند.تغییرات بدنی که درسالهای اولیه نوجوانی اتفاق می افتد، بر رفتار موزون شخص اثر می گذارد و به ارزیابی مجدد ارزشها و سازگاری اجتماعی آنها منتهی می شود.در طی هر مرحله ی انتقالی، وضع و جایگاه فرد مبهم است و نوعی گم گشتگی درباره ی نقشهایی وجود دارد که فرد انتظار دارد آنها را ایفا کند.نوجوان در این زمان نه کودک و نه بزرگسال است؛ اگر نوجوانان مانند کودکان رفتار کنند، به آنها گفته می شود که به مانند سن خودشان عمل کنند.اگرآنها سعی کنند نظیر بزرگسالان عمل کنند، اغلب متهم می شوند که برای شلوارهای کوتاه خود، خیلی بزرگ شده اند و برای این تلاشی که انجام می دهند تا مثل بزرگترها عمل کنند، مورد سرزنش واقع می شوند.ازطرف دیگر، آزمودن شیوه های مختلف زندگی به آنها یاد می دهد تا آنها تصمیم بگیرند که چه الگوهای رفتاری، ارزشی و نگرشی بهتر می توانند نیازهای آنان را تأمین نمایند.