دنیای تک فرزند ها
وقتی از مزایای تک فرزندی می گفتیم به معطوف شدن توجه والدین بر آنها اشاره کردیم اما این توجه گاهی هم به حد افراط می رسد. «عسل فرهادی» پژوهشگر و جامعه‌شناس در این زمینه توضیح می دهد: تک فرزندها کانون توجه خانواده می شوند و این موضوع ممکن است به مرور زمان، خانواده را فرزندسالار کند.
معمولا در این خانواده ها حکم، حکم تک فرزند است چون او فقط یکی است و پدر و مادر از نظر عاطفی به شدت به او وابسته اند، پس احساس می کنند باید همه خواسته هایش را برآورده کنند. برآورده کردن خواسته های تک فرزند در برخی موارد به اندازه ای می رسد که والدین ناخواسته برای راضی کردنش به او باج می دهند.
فرهادی می گوید: تک فرزندها نیز به پدر و مادر وابستگی شدید دارند و حتی احتمال دارد بر اثر نزدیکی بیش از اندازه به آنها، توانایی برقراری ارتباط با همسالان‌شان را از دست بدهند.
برای تک فرزندها والدین، تنها خویشاوند نزدیک محسوب می شوند اما از آنجا که خواهر یا برادری ندارند در صورت فوت والدین به شدت تنها خواهند شد و اگر دوستانی صمیمی برای پر کردن خلأ عاطفی پس از فوت والدین نداشته باشند احتمال افسرده شدن آنها زیاد می شود.
سلامت روانی تک فرزندان
تک فرزندی بر سلامت روانی کودک نیز تاثیری منفی دارد. در این زمینه حرف های دکتر حسین ملک افضلی، استاد آمار حیاتی دانشگاه تهران شنیدنی است. این متخصص در گفتگو با ایرنا اذعان می کند : «تک فرزندی در آینده ممکن است تاثیر منفی بر سلامت روان کودک در بزرگسالی بگذارد.»
به گفته او ، این مشکل سبب می شود تا نیم قرن دیگر واژه‌هایی چون «عمو، خاله، عمه و دایی» برای نسل های جدید، تاریخی و غریب شوند!
براساس گفته های این استاد می توان نتیجه گرفت که اگر همه زوج های جوان بخواهند تسلیم باور تک فرزندی شوند شبکه خانواده به شدت محدود می شود و به این ترتیب فرصت ارتباط های اجتماعی در رفت و آمدهای خانوادگی کم خواهد شد و در نهایت وابستگی آنها به شبکه خانوادگی نیز بی رنگ می شود.
ملک افضلی معتقد است بی همبازی و بی هم‌صحبت ماندن تک فرزندها آنها را به خلأ عاطفی دچار می کند که این خلأ با کودک رشد می کند و در نسل های بعدی آنها تاثیری منفی می گذارد.
از دیدگاه فرهادی، جای خالی کودکی دیگر در خانواده سبب می شود تک فرزندها درک کاملی از سهیم شدن و مشارکت اجتماعی نداشته باشند و بسیاری از فرصت های تربیتی که باید با حضور کودکی دیگر شکل بگیرند، از آنها دریغ شوند.
تک فرزندها معمولا دیر یاد می گیرند که چطور باید با کودکی دیگر ارتباط برقرار کنند، چطور مشاجره ای را بین خودشان و او مدیریت کنند، چگونه اسباب بازی هایشان را با هم قسمت کنند، با چه روشی با او بر سر موضوعی به تفاهم برسند و حتی در مواردی از خواسته خود به خاطر او بگذرند.
پیشتر اشاره کردیم که امکان دارد خانواده های تک فرزند به فرزندسالاری دچار شوند اما آسیبی کاملا متفاوت با فرزندسالاری نیز این خانواده ها را تهدید می کند. وقتی همه امکانات یک خانواده به یک کودک اختصاص می یابد سطح انتظارات والدین از او به شدت بالا می رود و آنها انتظار دارند تنها فرزندشان در هر رقابتی بهترین باشد اما این انتظار، تک فرزند را مضطرب و پریشان می کند.
جامعه ای با خانواده های تک فرزند
تک فرزندی علاوه بر تاثیرات ناخوشایندش بر خانواده، بر جامعه هم تاثیری نه چندان مطلوب دارد. فرهادی در این مورد می گوید: «به هم خوردن توازن میان شمار زنان و مردان هم از دیگر عواقب تک فرزندی است. چرا که ممکن است بیشتر زوج های جامعه یک جنس به خصوص را ترجیح دهند و به این ترتیب فراوانی جنس دیگر کاسته می شود که این مشکل در آینده، آنها را با مشکلاتی در زمینه های گوناگون از جمله ازدواج مواجه می کند.»
وقتی تک فرزندی امری ناگزیر می شود...
گاهی محفوظ نگه داشتن تعداد اعضای خانواده روی مرز سه نفر امری گریزناپذیر است اما این دلیل نمی شود همه آسیب هایی که تک فرزندان را تهدید می کنند و درباره شان صحبت کردیم نصیب فرزند شما شوند و مسلما راه هایی وجود دارند که با استفاده از آنها می توانید مضرات تک فرزندی را کاهش دهید.
برای مثال به طور غیرمستقیم به او در دوستیابی کمک کرده و پیوندش را با دوستان شایسته اش تقویت کنید به خودتان یادآوری کنید که قرار نیست او در همه چیز فوق ا‌لعاده و بی نظیر باشد، اگر علائمی از اضطراب و افسردگی در کودکتان مشاهده کردید با روانشناسی که تخصص کودک و نوجوان دارد مشورت کنید.
هرگز به فرزندتان باج ندهید، سطح وابستگی او را نسبت به خودتان کاهش دهید، سعی کنید او را با اعتماد به نفس بار بیاورید و سرانجام این که فراموش نکنید یک پدر و مادر ایده‌آل، پدر و مادری نیستند که به همه درخواست های کودک‌شان بدون سنجش آنها پاسخ مثبت بدهند!
کلمات کلیدی:
