بهسازی محیط
یکی دیگر از راه های تأمین سلامت روانی، بهسازی محیط اجتماعی برای رسیدن به چنین هدفی است. اگر اجتماع محل عرضه انواع محرک های نفسانی باشد و روابط اجتماعی بر این اساس استوار شود، مدارهای سازمان روانی انسان ها، بیشتر برای برآورده کردن خواسته های نفس به کار می‌‌افتد و سرانجام، جامعه مجموعه‌ای می‌شود از تحریک ها و برآورده سازی خواهش نفسانی که به دلیل امکان ناپذیر بودن برآورده سازی نیازهایی که جامعه به وجود آوررده است، بسیاری از فرایندهای روانی، مختل شده و سرانجام، ناهنجاری و بیماری افزایش می‌یابد بدون شک، تحریکات نفسانی بسیار ساده تر از برآورده کردن نیازی است که در پی آن به وجود می‌آید.(1)
توجه به سایر ابعاد اجتماعی نیز از لحاظ سالم سازی محیط اجتماعی، اهمیت بسزایی دارد. تصحیح روابط متقابل اجتماعی، اصلاح ذات بین، رعایت حقوق فردی و اجتماعی انسان ها، احترام متقابل، پسندیدن برای دیگران آنچه را که برای خود می‌پسندیم، و بسیاری از حقایق دیگر، از ضرورت های ایجاد زمینه برای حفظ سلامت روانی است.
تخلیة جامعه از خواهش های نفسانی و غنی سازی آن به آداب اخلاقی و اجتماعی، نمی‌تواند محرک های مزاحم و بیماری زا را به پایین ترین حد ممکن برساند. در روان شناسی، بدون توجه به این نکات نمی‌توان دربارة سلامت روانی سخن گفت.
پیامدهای رفتارمذهبی
کرونوبیولوژی(2) یا زیست شناسی زمان، دانشی است که به پدیده های زیستی و تغییرات آنها متناسب با زمان (شب، روز، ماه وسال) می‌پردازد. این دانش در رابطه با تغییرات زیستی و ارتباط آن با زمان است. در خصوص شعایر، یکی از متغیرها این است که این شعایر باید در زمان خاصی انجام گیرند؛ برای نمونه، نماز دارای اوقات برگزاری مشخصی است. امروزه مشخص شده است که ترشح بسیاری از هورمون ها، دوره‌ای و متناوب است؛ یعنی برای مثال، در طول یک شبانه روز، به صورت یکنواخت ترشح نمی‌شوند؛ بلکه بعضی از هورمون ها بیشتر در ساعت های اولیة شب و در نیمه شب، و برخی نیز در فاصلة بین طلوع فجر و طلوع خورشید صبحگاهی ترشح می‌شوند.(3)
باپیشرفت علم مشخص شده است که استراحت و خواب در ساعت های اولیة تاریکی پس از وقت نماز عشا، در مقایسه با ساعت های پایانی شب، برای تقویت قوای جسمانی و روحی، وترمیم و بازسازی در بدن «انابولیسم»(4 )بسیار مؤثر است. در این ساعت ها هورمون رشد(5) در خون، به بالاترین میزان می‌رسد. سفارش اسلام به خواب اول شب و بیداری ساعات پایانی شب و تأکید بر بیدار ماندن به هنگام بین الطلوعین – فاصلة بین طلوع سپیدة صبح و طلوع خورشید که زمان عبادت و هم زمان مقارن با افزایش هورمون های استرس زا کورتیزول،(6) آدرنالین(7) و گلوکو کورتیکوئیدها (8) است یک توصیه و راهبرد بسیار مفید برای سلامت جسمی – روانی است (9)
شواهد و مشاهدات علمی نشان داده است که انسان در تمام ساعات شبانه روز انسان دارای ساعت های زیستی یا نظم طبیعی است. در صورتی که روال زندگی و برنامة کاری، باهم هماهنگ باشند، حفاظت، سلامتی و طول زندگی انسان افزایش می‌یابد. ساعات نماز نیز براساس همین نظم زیستی است. «خداوند را پیش از طلوع خورشید وغروب آن، و ساعاتی از شب تاریک و روز روشن، ستایش کن و تسبیح بگو». (طه: 130)
